Welke impact heeft de tweede coronagolf op de Belgische bedrijven?
Ziet u een groot verschil met de eerste golf?
Koen De Leus: “De bedrijven zijn beter voorbereid. Ze hadden een omzetverlies van 34% verwacht, maar volgens een enquête van de Nationale Bank gaat het in de realiteit om 17%. De eerste lockdown kwam vooral heel onverwacht en er was veel onduidelijkheid over wat wel en niet kon. Nu zijn de regels duidelijker. Onder meer de industrie en de bouwsector hoeven daardoor niet te sluiten. Maar algemeen heeft de tweede golf de vooruitzichten wel verslechterd. Het is een extra klap bovenop de eerste, met straks wellicht meer faillissementen en meer werkloosheid.”

Welk beleid kan de overheid voeren om de Belgische bedrijven te ondersteunen? 
Koen De Leus: “De overheid zal de genomen steunmaatregelen zeker nog een tijd moeten aanhouden. Er zijn nu gelukkig de vaccins, waardoor we mogen verwachten dat ons leven zich in de tweede helft van 2021 zal normaliseren. Tot dan werkt de economie met de rem op. Zo lang dat duurt, blijven de steunmaatregelen nodig. Gezonde bedrijven komen in de problemen, niet omdat er iets schort aan hun businessmodel, maar gewoon omdat ze moesten sluiten.”

"Die steunmaatregelen zouden wel meer focus mogen hebben: namelijk op de bedrijven die het echt nodig hebben om na de crisis gezond verder te kunnen werken. Feit is dat de crisis onvermijdelijk het kaf van het koren scheidt. Wanneer de steunmaatregelen stoppen, zullen heel wat ondernemingen het alsnog moeilijk hebben om leningen en sociale lasten te betalen. Een gefaseerde afbouw van de steunmaatregelen zou wellicht minder problemen veroorzaken.”

Kan steun van de overheid volstaan?
“Nee, er moet ook een herstelplan komen. De overheid moet kijken naar de lange termijn. De klimaatverandering vormt daarbij de grootste uitdaging. De overheid kan dat onder meer door onderzoek en ontwikkeling te steunen, maar ook door inspanningen rond connectiviteit, netwerken en onderwijs, om zo de versnelling van de digitalisering te stimuleren.”

In de tweede coronagolf lijden bedrijven 17% omzetverlies. “De overheid moet kijken naar de lange termijn door onderzoek en ontwikkeling te ondersteunen en meer inspanningen rond connectiviteit te leveren”, zegt Koen De Leus.

Volgens een studie van Smith School zijn investeringen in digitale infrastructuur zelfs één van de elementen waarmee de Belgische overheid de economie uit het slop kan halen...
“Klopt, alleen staat België volgens de Digital Economy & Society Index (DESI) in Europa op de negende plaats. Dat is enkele trappen lager dan de voorbije jaren. We trappelen digitaal wat ter plaatse, terwijl andere landen vooruitgang boeken. Daardoor zakken we in de Europese rangschikking. 5G, bijvoorbeeld, moet er nu echt gaan komen. We hebben daar achterstand opgelopen. We mogen die boot niet missen, zoals bij e-commerce is gebeurd.” 

“Ik stel vast dat veel ondernemingen nog niet altijd weten wat er met 5G allemaal mogelijk is op het vlak van IoT, realtime toepassingen zonder latency, enzovoort. De extra moeilijkheid is wellicht ook dat we op korte termijn vooral de kosten voor 5G zien, terwijl we de ware return op een periode van tien jaar moeten beschouwen. Trouwens, 5G en IoT hebben ook een rol te spelen in de strijd tegen de klimaatverandering. Nieuwe technologie zorgt voor een boost in de vergroening van de economie en de mobiliteit. Maar het mag allemaal wel mat minder energie-intens."

We werken daarnaast meer digitaal en vanop afstand. Heeft dat volgens u een positieve invloed op het herstel van de economie?
“De omschakeling naar thuiswerk heeft ons veel geleerd. Bij de eerste lockdown hebben we in een week tijd een verandering doorgevoerd waar we anders drie tot vier jaar over hadden gedaan. Bij veel bedrijven bestond thuiswerk nog helemaal niet, was er geen cultuur of infrastructuur.”

“Dat we die oefening hebben gedaan, zal uiteraard helpen bij het economische herstel. Studies tonen aan dat de productiviteit behoorlijk is toegenomen door het gebruik van nieuwe tools. Maar ik denk toch niet dat we alles vanop afstand blijven doen. Het blijft belangrijk om mensen te ontmoeten om ideeën uit te wisselen. Op termijn zie ik eerder een balans tussen thuis en kantoor. Maar dat er impact is, zien we nu al. Mensen willen weer liever een huis met een tuin in plaats van een appartement in het stadscentrum. Bedrijven hebben nu teveel kantoorruimte.”

Hoe belangrijk is het onderwijs en de herscholing van werkzoekenden binnen die context?
“Digitalisering en automatisering krijgen nu een enorme versnelling. Het gevaar bestaat dat de digitale kloof daardoor verbreedt. Het onderwijs heeft hier een cruciale rol te spelen. Sommige sectoren gaan structureel krimpen. Bij non-food retail is e-commerce gestegen met 30% in de eerste jaarhelft. En dat aandeel neemt in de komende jaren gestaag verder toe. In de luchtvaart is het aantal zakenreizigers sterk gedaald. De tijd van voor de coronacrisis komt niet meer terug. Heel wat mensen zullen zich moeten herscholen.
Al hoeven dat niet alleen digitale profielen te zijn. We hebben ook bakkers, verplegers en chauffeurs nodig.”

KOEN DE LEUS