Corona bracht de digitalisering bij de FOD Justitie in een stroomversnelling. De rechtbanken stapten in recordtempo over op videoconferenties en gedetineerden kregen de tools in handen om hun re-integratie in de maatschappij voor te bereiden.

“Door de lockdown ontstond er een grote vraag naar telewerk en videoconferenties”, zegt Ivan Verborgh, ICT-directeur bij de FOD Justitie. De digitale weg bood een snelle oplossing, zodat de dienstverlening door Justitie gegarandeerd bleef. “De realiteit van het thuiswerk versterkte bovendien de rol van een toepassing als e-Deposit, waarmee advocaten en burgers brieven, conclusies en stukkenbundels digitaal kunnen neerleggen in een specifiek dossier bij een rechtbank. Het ultieme doel is de digitalisering van de complete keten: van de politie, via het parket, tot het gevangeniswezen en de rechtbanken.”

In de rechtbank maakt het gebruik van video sinds de start van de coronacrisis het verschil. “Wanneer het niet mogelijk is om fysiek ter plaatse te zijn, biedt videoconferencing een handige oplossing”, zegt Theo Byl, onderzoeksrechter en voorzitter van de Rechtbank van Eerste Aanleg in Mechelen.

De uitrol van Cisco Webex gebeurde bijzonder snel. “Op vrijdag hadden we de licenties”, zegt Theo Byl. “En op maandag waren we er al mee aan de slag.” Zo kon de rechtbank zowel strafzaken als burgerlijke zaken verder blijven behandelen, ook wanneer de lockdown een verplaatsing naar de rechtbank onmogelijk maakte.

“In strafzaken wordt het gebruik van videozittingen positief onthaald, omdat de betrokken partijen perfect kunnen volgen wat er in de zittingszaal gebeurt. In burgerlijke zaken is er de mogelijkheid voor advocaten om via videolink de zaak te bepleiten vanop hun kantoor.”

Ook na corona zal justitie video blijven inzetten in de rechtbanken. De voordelen zijn onmiskenbaar: zittingen verlopen efficiënter, het aantal verplaatsingen door o.a. advocaten vermindert en het veiligheidsrisico daalt omdat gedetineerden niet overgebracht moeten worden. 

Ook in de penitentiaire instellingen heeft de gezondheidscrisis de werking versneld gedigitaliseerd. “Toen bezoek in de gevangenis door de lockdown niet meer mogelijk was, hebben we een alternatief uitgewerkt met videobezoek via Cisco Webex”, zegt Kristoff Hemelinckx, directeur ICT gevangeniswezen. In de gevangenissen zijn ruimtes ingericht voor videobezoek, met een laptop die alleen daarvoor is bestemd. De laptop is bovendien afgeschermd, zodat de gedetineerde het toestel niet kan aanraken.

Het idee achter de digitalisering van de penitentiaire instellingen gaat verder dan video alleen. Wat in de maatschappij gebeurt, moet ook in de gevangenis mogelijk zijn – op een veilige, gecontroleerde manier. Wie na zijn straf uit de gevangenis komt, moet mee zijn met de digitale maatschappij. “Ook daarom maken we van de gevangenis een digitale omgeving”, vervolgt Kristoff Hemelinckx. “De gedetineerde zal op termijn vanuit de cel zelf digitaal initiatief kunnen nemen: om online een opleiding te volgen of om werk te zoeken, bijvoorbeeld.”

“Via video kunnen gedetineerden ook gesprekken voeren met hun contacten bij de VDAB, het OCMW of een centrum voor geestelijke gezondheidszorg”, vult Paul Dauwe, directeur van de gevangenis in Hasselt, aan. “Bij iedere positieve ervaring zien we de interesse voor video groeien.”

Aan projecten ontbreekt het alvast niet. Er komt VoIP in de cellen, zodat gedetineerden niet meer op de gang moeten bellen, net als digitale televisie. Op termijn moet dat digitale toestel uitgroeien tot een dienstenplatform, bijvoorbeeld om iets aan te kopen in de kantine, een film te bestellen of een boek te ontlenen.

Vincent Van Quickenborne, vice-eersteminister en minister van Justitie: “We willen justitie sneller, menselijker en straffer maken. Digitalisering is daarbij geen doel op zich, maar een middel om dat te realiseren. Een forse investering van 100 miljoen euro maakt een grote inhaalbeweging mogelijk. Er is heel veel bereidheid om hierin mee te stappen bij een nieuwe generatie magistraten. Bovendien was corona een game changer die in alle regionen van justitie voor een klik gezorgd heeft.”